Natuur en water

Het waterschap dient bij het onderhoud aan kunstwerken, waterwegen, bermen, oevers en dijken een duurzaam, diervriendelijk beleid te hanteren. Onderhoud aan kunstwerken en waterwegen is met name noodzakelijk voor een goede waterafvoer en waterkwaliteit. Overtollige begroeiing, vuil en andere materialen worden verwijderd. Het maaien van de planten langs en in de oevers en het baggeren van sloten en kanalen gebeurt om de waterafvoercapaciteit in stand te houden. Voor de dieren die in en om het water leven betekent dit waterbeheer meestal een levensbedreigende ingreep. De Partij voor de Dieren vindt daarom dat deze ingrepen terughoudend moeten worden toegepast.

• Het waterschap maait bermen, oevers en dijken op manieren die rekening houden met vlinders, bijen en andere insecten. Een voorbeeld hiervan is sinusbeheer, waarbij er slingerend en in fases gemaaid wordt.

• Maaien wordt gefaseerd uitgevoerd en het maaisel wordt pas afgevoerd nadat dieren de kans hebben gehad eruit te ontsnappen. De maaifrequentie is in principe niet meer dan tweemaal per jaar en het maaimoment is afgestemd op de optimale ontwikkeling van een kruidenrijke vegetatie.

• Baggerwerkzaamheden vinden niet volgens een vast stramien plaats, maar alleen als uit onderzoek blijkt dat het nodig is om het water ecologisch gezond te houden. Het waterschap gebruikt diervriendelijke baggermethoden.

• Oeverbegroeiingen en biotopen worden nooit geheel verwijderd, maar er blijven altijd delen staan.

• Er vinden geen werkzaamheden plaats in periodes waarin de soorten kwetsbaar zijn: tijdens de voortplantingstijd, de winterrust en/of migratie.

• Het waterschap zorgt dat (onder)aannemers ook duurzaam materiaal gebruiken. Voor maaien en baggerwerkzaamheden zijn voldoende elektrische aansluitpunten.

• Het waterschap stelt ecologische en diervriendelijke werkprotocollen op. Er worden bindende afspraken met uitvoerders gemaakt over het opvolgen hiervan. Ecologen controleren hierop.

• Het waterschap staat het gebruik van gifstoffen, zoals glyfosaat, bij beheer en onderhoud niet toe.

• Medewerkers die vaak in het veld werken worden getraind om gewonde dieren te verzorgen en in veiligheid te brengen. Het waterschap bekijkt hoe het werk van opvanglocaties voor onder meer (water)vogels kan worden ondersteund.

Nederland heeft een verscheidenheid aan prachtige natuurgebieden. Voor een grote biodiversiteit en een evenwichtig ecosysteem is het van groot belang dat er meer en betere verbindingen tussen deze natuurgebieden worden gemaakt. Nederland is een echt waterland, waar wateren en oevers een belangrijke verbinding kunnen vormen. Daarom wil de Partij voor de Dieren dat het waterschap zich actief inspant om de ontwikkeling van natuur te ondersteunen.

• Als expert op het gebied van natte natuur geeft het waterschap pro-actief advies aan provincies en gemeenten over ruimtelijke vraagstukken die dit thema raken.

• Het waterschap zet alles op alles om over gronden te beschikken die nodig zijn voor de aanleg van natte natuur. Het waterschap koopt aantrekkelijke ruilgronden aan, stimuleert boeren tot natuurontwikkeling op hun eigen grond, en ook gedwongenmaatregelen, waaronder uitkoop, worden daarbij niet geschuwd. Op gronden die het waterschap verpacht, wordt natuurinclusieve landbouw, zoals bloemrijke akkerranden en geen gifgebruik, de norm. Op deze gronden worden geen gewassen gekweekt die om veel bemesting of beregening vragen, zoals snijmaïs en bloembollen.

• Het waterschap zet zich actief in om leefgebieden voor boerenlandvogels, zoals grutto’s en andere weidevogels, in te richten en ondersteunt individuele boeren met kosteloze waterstaatkundige voorzieningen, wanneer zij hun land geschikt willen maken voor boerenlandvogels.

• Bij werkzaamheden die in opdracht van het waterschap worden uitgevoerd en bij gebouwen en gronden van het waterschap, wordt de verlichting zoveel mogelijk beperkt om lichtvervuiling tegen te gaan en de overlast voor dieren als insecten en vleermuizen zoveel mogelijk te beperken. Ook wordt de kleur van de verlichting en de kant waar het licht op schijnt zo min mogelijk belastend voor dieren.

• Bij besluitvorming rondom het minder diep maken van diepe plassen (‘verondieping’) wordt er rekening gehouden met de hoge ecologische waarde die deze kunnen hebben. Verondieping gebeurt alleen met grond en baggerspecie van goede kwaliteit (klasse A). Hierbij wordt verondieping met industrierestanten, zoals granuliet, uitgesloten.

• Sloten worden niet overgedragen aan de landbouw voor ‘beheer onder schouw’ om kosten te besparen; dat is een onwenselijke constructie waarbij de verantwoordelijkheid voor het schoonmaken van de sloot bij de boer of burger komt te liggen.

• Sloten worden niet gedempt, tenzij dit onvermijdelijk is om de natuurwaarden van een gebied te verbeteren.

• Er worden diverse structuren en wisselende stroomsnelheden aangebracht in het water, omdat deze de onderwaterbiodiversiteit ten goede komen. We ‘bouwen met natuur’ zoals boomstammen, keien, modder en beplanting. Bij het aanleggen van nieuwe natte natuur zorgt het waterschap voor variatie aan waterplanten, waardoor een natuurlijke biotoop ontstaat voor vissen.

• Bij werkzaamheden in en rond Het Maasheggengebied, een UNESCO biosfeergebied, wordt de natuurkwaliteit niet aangetast.

Om intensieve landbouw mogelijk te maken en om bebouwd gebied droog te houden, wordt het waterpeil op veel plekken onnatuurlijk laag gehouden. Dit zorgt voor bodemdaling, waardoor het waterpeil nog verder verlaagd moet worden; een vicieuze cirkel die onhoudbaar en onbetaalbaar is. De Partij voor de Dieren wil het tij keren: de functie van het gebied (landbouw of natuur) moet volgen uit het waterpeil en niet andersom.

• Het waterschap kiest voor dynamisch peilbeheer met hogere waterpeilen.

• Het waterschap helpt boeren bij het overschakelen naar andere landbouwmethoden die passen bij hogere waterstanden, bijvoorbeeld door omschakeling naar gewassen die goed in natte gebieden groeien (‘natte teelten’), zoals riet, lisdodde, en cranberries. Daardoor hebben boeren ook geen last meer van ‘natschade’.

• Het waterschap beheert de watersystemen zo natuurlijk en onderhoudsvrij mogelijk.

• Het waterschap spreekt zich uit tegen subirrigatie, waarbij landbouwgrond vol gelegd worden met ondergrondse buizen om ze van binnenuit nat te houden. Dit is een kostbare technologie die vooral wordt gebruikt om onhoudbare landbouwpraktijken te kunnen voortzetten.

• Het waterschap maakt het op verschillende plekken mogelijk om grasland onder te laten lopen om op die manier natuurlijke paaiplaatsen voor vissen en amfibieën te laten ontstaan. Ook op andere plekken in het watersysteem worden paaiplaatsen aangelegd.

• Het waterschap draagt niet bij aan de kosten van de lokale aanvoer van zoet water voor het verbouwen van gewassen. In plaats daarvan wordt water bovenstrooms vastgehouden.

• Controle op illegale onderbemalingen (particulieren die het waterpeil van waterschappen negatief beïnvloeden) wordt uitgebreid.

• In de bufferzones rondom De Peel natuurgebieden wordt streng gehandhaafd op regels met betrekking tot grondwateronttrekkingen en gebruik van gifstoffen. Bestaande beregeningsputten in de buffergebieden rondom De Peel mogen niet meer worden gebruikt zolang het grondwater in De Peel nog te laag is voor natuurherstel. In de bufferzones rondom De Peel worden ook kleine onttrekkingen van minder dan 10 m³/uur vergunningsplichtig.

Zowel te veel als te weinig water kan grote problemen opleveren voor mens en dier. Door de klimaatverandering komen extremen aan beide uiteinden van dit spectrum steeds vaker voor. De Partij voor de Dieren wil daarom inzetten op oplossingen die hevige regenval kunnen opvangen zodat er tijdens droge periodes genoeg water beschikbaar is voor plant en dier.

• Voor het afvoeren van de toenemende hoeveelheden rivier- en regenwater zet het waterschap in op het bovenstrooms vasthouden van water, het kronkelen (meanderen) van beken en het verbreden van rivierbeddingen. Langer vasthouden van water heeft voorrang boven versneld afvoeren.

• Het waterschap legt actief waterbergingen aan. Deze waterbergingen krijgen tevens een natuurfunctie en bevatten voldoende vluchtheuvels voor dieren.

• Er komt een vergunningplicht voor het onttrekken van grond- en oppervlaktewater. Daarvoor gelden scherpe voorwaarden, waaronder een maximum voor wateronttrekking dat inspeelt op verdroging. Hierop wordt streng gehandhaafd. Er wordt gekeken naar nut en noodzaak: kunstgras wordt niet beregend met schaars grondwater.

• Er komen regels over de manier van water onttrekken, zo moet de slang waarmee het water wordt opgepompt een amfibiefilter bevatten en moet schade aan de bodem worden geminimaliseerd.

• De controle op illegale waterputten wordt uitgebreid.

• Het waterschap biedt subsidiemogelijkheden voor grondeigenaren die maatregelen nemen om de sponswerking van de bodem te verbeteren.

• Het waterschap dringt er bij andere overheden en drinkwaterbedrijven op aan om het gebruik van drinkwater terug te dringen en daar met name in tijden van droogte de aandacht op te vestigen.
• Het waterschap helpt boeren bij het overschakelen naar vormen van landbouw die minder kwetsbaar zijn voor droogte, zoals droogteresistente gewassen en voedselbossen.

De Europese Kaderrichtlijn Water schrijft voor aan welke eisen oppervlakte- en grondwater moeten voldoen. De doelstellingen voor waterkwaliteit moeten volgens de richtlijn in 2027 gerealiseerd zijn, maar worden niet gehaald als we op de huidige voet doorgaan. Een grote boosdoener hierin is de mestuitstoot door de vee-industrie en uitspoeling van mest op het oppervlaktewater. De Partij voor de Dieren wil dat het waterschap de bescherming van de waterkwaliteit zeer hoge prioriteit geeft.

• Het waterschap houdt vast aan de doelstellingen uit de Kaderrichtlijn Water en staat niet toe dat deze naar beneden worden bijgesteld. Hetzelfde geldt voor de Nitraatrichtlijn, de Europese richtlijn over het gebruik van stikstof in de landbouw die bedoeld is om de waterkwaliteit te verbeteren.

• De handhaving van en controle op het gebruik van bestrijdingsmiddelen worden geïntensiveerd.

• Door intensieve bemesting van landbouwgrond komen veel te veel vervuilende stoffen in het water terecht (bijvoorbeeld via erfafspoeling). Het waterschap gaat er bij het Rijk en de provincie op aandringen dat bemesting wordt teruggedrongen.

• Bij warm weer gebruiken datacenters water om hun servers te koelen. Het opgewarmde koelwater, waar vaak chemicaliën aan zijn toegevoegd, wordt in oppervlaktewater geloosd. Het waterschap gaat hier strenge regels voor opstellen en hierop handhaven.

• Veel zwerfafval eindigt in het water, waar het tot kleine schadelijke deeltjes afbreekt. Als bewaker van de waterkwaliteit wordt het waterschap daarom ook aanjager van het voorkomen van zwerfafval. Daarvoor gaat het gemeenten proactief informeren over welke maatregelen ze kunnen nemen. Speciale aandacht gaat uit naar vuurwerk, sigarettenpeuken en het oplaten van ballonnen.

• Op plekken waar veel afval in het water ligt, gaat het waterschap dit afvangen met bubbelschermen of plasticvangers om te voorkomen dat dit afval in de plastic soep terechtkomt. Het waterschap gaat met het Rijk in overleg over hoe de kosten hiervoor op producenten kunnen worden verhaald.

• Het waterschap gaat meer onafhankelijke toezichthouders, buitengewoon opsporingsambtenaren en sanctiemedewerkers aannemen, om toezicht en handhaving op watervervuiling te verbeteren.

• Ecologisch gezond water bevat een variatie aan waterplanten die past bij de vissen en andere diersoorten die in dat water leven. Het waterschap monitort dit en waar nodig treft het maatregelen om de groei van bepaalde plantensoorten te remmen of te bevorderen.